طراحی آموزشی و نقش آن در یادگیری
در این مقاله می خواهیم طراحی آموزشی و چگونگی نقش آن در یادگیری را مورد بررسی قرار دهیم.
در این مقاله میخواهیم 7 مورد اساسی که درزمینه طراحی آموزشی کاربرد دارد را موردبررسی قرار بدهیم.
1-آموزش‌وپرورش:
آموزش‌وپرورش یک جریان یا فرآیند مستمر است که هدف آن رشد و هدایت همه‌جانبه یک فرد است تا استعدادهایشان شکوفا شود. فعالیت‌های آموزشی و پرورشی به یک سری از مراکز خاص محدود نمی‌شود و حیطه گسترده‌ای را شامل می‌شود.
2-آموزش:
آموزش به معنای هرگونه فعالیت از پیش‌طرح ریزی شده که هدف آن آسان کردن یادگیری برای فراگیری است.
3-تدریس :
فعالیت‌های منظم ، هدف‌دار و از پیش طراحی‌شده است که معلم در تعامل با شاگردان و به‌صورت رودررو بادانش آموز انجام می‌دهد و هدف از تدریس ایجاد شرایط مطلوب برای یادگیری است. پس نکات اصلی در تدریس دو کلمه است
الف)تعامل
ب)رودررو یا چهره به چهره
4-کارآموزی:
کارآموزی گسترش نگرش، دانش، مهارت و الگوهای رفتاری فرد برای انجام عملکرد مناسب در یک تکلیف یا شغل معین است.
5-یادگیری:
یادگیری از دیدگاه رفتارگرایان:یادگیری فرآیند ایجاد تغییر نسبتاً پایدار در رفتار یا توان رفتاری یادگیرنده است، که این فرآیند حاصل تجربه است.
یادگیری از دیدگاه شناخت گرایان : علاوه بر تغییر در رفتار تغییر در فرآیند ذهنی را نیز یادگیری می‌دانند.
یادگیری از دیدگاه ساختن گرایی: یادگیری را خلق معنای شخصی در فرآیند اکتشاف و حل مسئله می‌دانند. این یادگیری در تعامل با محیط صورت می‌گیرد و یادگیرنده در این یادگیری فعال است.
6- سیستم آموزشی :
مجموعه‌ای از عوامل یا اجزاء که در امر آموزش باهم مشارکت دارند و هدفشان ایجاد یادگیری است یا می‌توان گفت مجموعه برنامه‌ها، روش‌ها و مواد فراهم آمده برای دستیابی به هدف مشخص آموزشی .
نظام‌های آموزشی را می‌توان به 3 دسته تقسیم‌بندی کرد :
الف)آموزش حضوری ب)آموزش الکترونیک ج)آموزش ترکیبی
الف)آموزش حضوری:
در آن مدرس و یادگیرنده به‌طور چهره به چهره و رودررو در یک مکان و یک زمان گردهم آمده و آموزش به‌صورت مستقیم است.
ب)آموزش الکترونیک:
استفاده سیستماتیک از فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و یادگیری به‌منظور بهبود کیفیت یادگیری از طریق ارائه تسهیلات برای دسترسی آسان به منابع و خدمات آموزشی و فراهم کردن سازوکارهایی مثل تعامل و همکاری از راه دور است.
ج)آموزش ترکیبی :
محدودیت‌های موجود در آموزش الکترونیک باعث شد تا متخصصان به این نتیجه برسند که آموزش حضوری و آموزش الکترونیکی می‌توانند همدیگر را پوشش بدهند. بنابراین می‌توان این دو نوع آموزش را باهم ترکیب کرد و شکل جدیدی از آموزش به نام آموزش ترکیبی به وجود آورد.
7-تکنولوژی آموزشی:
تکنولوژی یعنی دانش چگونگی اجرای ماهرانه کار. به‌کارگیری یافته‌های علمی برای مشکلات در هر رشته علمی ، تکنولوژی آن علم نامیده می‌شود. تکنولوژی آموزشی یعنی دانش چگونگی اجرای ماهرانه امر آموزش. این دانش از نوع کاربردی و خاص شرایط و موقعیت‌های خاص است، درواقع تکنولوژی آموزشی یعنی این‌که از یافته‌های علمی برای حل مشکلات آموزشی استفاده کنیم.
طراحی آموزشی یعنی تجویز و یا پیش بینی روش ها و فعالیت های مطلوب آموزشی برای رسیدن به تغییرات مورد نظر در دانش ، مهارت و عواطف فراگیران.
اهمیت و نقش طراحی در فرآیند آموزش :
1- استفاده بهینه از زمان :
در آموزش و در هر زمینه ای حجم اطلاعات خیلی زیاد است و باتوجه به این حجم اطلاعات زمان محدود در اختیار مدرس است و یک مدرس باید مهمترین اهداف آموزش را انتخاب کند تا بتواند در زمان محدود مهمترین و پر کاربردترین مطالب را به فراگیران انتقال بدهد. پس برای استفاده از زمان طراح باید نیاز های آموزش را بشناسد و اطلاعات دقیق و درستی را در مورد مخاطبینش داشته باشد.
2- استفاده بهینه از هزینه :
همانطور که می دانید برای هر آموزش هزینه ای لازم است. بنابراین باید قبل از شروع آموزش مطمئن شویم که در ازای هر هزینه ای که می خواهیم صرف آموزش کنیم، آموزش ما اثربخش است. پس لازم است در اینجا هم از طراحی آموزشی استفاده کنیم یعنی طراحی آموزشی ابتدا نیاز های آموزشی را تحلیل کند و مؤلفه های آموزشی را طوری انتخاب کند که تا حد امکان هزینه ها کاهش پیدا کنند و بازده آموزشی افزایش پیدا کند.
3- انتخاب بهترین روش آموزشی :
با توجه به گوناگونی روش ها برای تدریس مدرس قبل از شروع آموزش باید در مورد بهترین روش تصمیم بگیرد.
4- ایجاد یادگیری اثربخش :
یادگیری اثربخش تحت تاثیر مؤلفه های مختلفی است . ولی روش آموزشی یکی از مهمترین مؤلفه های مربوط به یادگیری اثربخش است.
5- ارزشیابی ، آموزش معتبر :
برای این که یک آموزش موفق داشته باشیم لازم است که بدون دادها، بازده های آموزشی را از قبل تعیین کرده باشیم و این که چگونه از میزان دستیابی به هدف های آموزشی مطلع شویم.
جایگاه طراحی آموزشی :
ارتباط بین تکنولوژی آموزشی و طراحی آموزشی :
تکلونوژی آموزشی دو هسته اصلی دارد که یکی از آن ها رسانه و دیگری طراحی آموزشی است . پس نسبت تکنولوژی آموزشی به طراحی آموزشی نسبت کل به جز است.
گروه طراحی آموزشی و مهارت های آن ها:
طراحی آموزشی فعالیتی است که در آن افراد زیادی با تخصص های مختلفی با هم همکاری می کنند که میخواهیم این افراد را یکی یکی معرفی کنیم :
1- طراحی آموزشی :
بعد از ارزیابی نیاز های یادگیرنده و نیاز های آموزشی به تدوین هدف های آموزشی تعیین واحد های یادگیری سازمان دهی محتوای آموزشی و طراحی فعالیت ما و روش های ارزشیابی پرداخته می شود.
2- متخصص موضوعی:
وظیفه متخصص موضوعی در فرآیند طراحی آموزشی تهیه ی محتوای آموزشی و بازبینی آموزشی است . متخصص موضوعی مانند یک مشاور به طراحی آموزشی در شناسایی مخاطبان و همچنین نیاز های آموزشی کمک می کند .
3- متخصص ارزشیابی :
متخصص ارزشیابی مسئولیت تهیه طراح ارزشیابی و همچنین تهیه ابزار های ارزشیابی را بر عهده دارد. کار ارزشیابی از ابتدای پروژه آغاز می شود و تمام مراحل مورد ارزشیابی قرار می گیرد.
4- متخصصان چند رسانه ای :
افرادی که در این حوزه فعالیت می کنند لازم است که تخصص های مختلفی را داشته باشند. گاهی این افراد به صورت فردی و گاهی به صورت گروهی فعالیت می کنند . حال می خواهیم چند تا از متخصصان چند رسانه ای را معرفی کنیم :
الف) گرافیست :
گرافیست در فعالیت های زیر به طراح آموزشی کمک می کند :
1- خلق طرح های گرافیکی 2- طراحی صفحات 3- طراحی مواد رایانه ای
4- طراحی اسلاید 5- طراحی تلق شفاف 6- طراحی انیمیشن رایانه ای
7- طراحی پاورپوینت
ب) فیلم نامه نویس :
در بعضی از پروژه ها لازم است که تصاویر متحرک ویدئویی داشته باشیم، در اینجا لازم است که یک فیلمنامه دقیق داشته باشیم که این کار فیلم نامه نویس است.
ج) متخصص تولید تصاویر ویدئویی :
این افراد در کار هایی مثل تصویر برداری، نورپردازی ، صدا برداری ، تدوین و طراحی صحنه که تحت کنترل یک کارگردان است
به طراح آموزشی کمک می کنند.
د) متخصص تولید مواد شیمیایی
ه) عکاسی
و) برنامه نویس :
زمانی که برنامه آموزشی قرار است به صورت الکترونیکی اجرا شود لازم است طراح از برنامه نویس هم استفاده کند .
منبع:کتاب طراحی آموزشی و نقش آن در یادگیری نویسندگان:مهندس جلیل پاکدامن، سحر سامی، لیلا فیض‌آبادی