تا به حال بارها برایمان پیش آمده که بگوییم یا بشنویم تدریس فلانی از یک مبحث با تدریس دیگری از همان مبحث متفاوت است. این مسئله به چیزی برمیگردد که به آن روش و الگو های تدریس میگویند. حال در این مقاله از موسسه عصر دانش و حافظه به این پرسش پاسخ خواهیم داد که روش و الگو های تدریس چیست؟ چطور میتوان روش و الگو های تدریس را شناخت و میان آن ها بهترین را انتخاب کرد؟ به مجموعه تدابیر منظمی که برای رسیدن به هدف با توجه به شرایط و امکانات اتخاذ می‌شود روش تدریس میگویند.
انتخاب روش و الگو های تدریس از مراحل مهم طراحی آموزشی است. روش های تدریس را میتوان به 5 نوع مختلف تقسیم کرد:
- 1- روش نمایشی ( عملی )
- 2- روش بحث گروهی
- 3- روش سخنرانی
- 4- روش تدریس انفرادی
- 5- آموزش برنامه ای
روش و الگو آموزشی نمایش عملی
این روش بر اساس مشاهده و دیدن استوار است دانش‌آموزان می‌توانند مهارت خاصی را از طریق دیدن یادبگیرند. این نوع آموزش نه به صورت تئوری بلکه به صورت عملی انجام می‌گیرد. مهم‌ترین حسن این نوع آموزش استفاده از وسایل واقعی در آموزش است.
انتخاب این روش تدریس، کیفیت یادگیری را افزایش خواهد داد. البته این روش محدودیت‌هایی نیز دارد که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- نیاز به وسایل و امکانات
- در صورت عدم کنترل ممکن است به‌صورت غلط اجرا شود و این روش غلط در یادگیری دانش‌آموزان تثبیت شود.
- نسبت به سایر روش و الگو های تدریس ممکن است اطلاعات،دامنه لغات ومفاهیم کمتری در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد.
روش و الگو تدریس بحث گروهی
این روش گفت‌و‌گوی سنجیده و منظمي است که درباره موضوعي خاص مشارکت‌کنندگان بحث می‌کنند.
این روش تدریس برای کلاس‌هایي قابل اجرا است که جمعیتی بین 6 تا 20 نفر دارد. این روش اجازه می‌دهد دانش‌آموزان نظرات، عقاید و تجربیات خود را با دیگران در میان بگذارند و اندیشه‌های خود را با دلایل گوناگون بیان کنند.
اهدافی که میتوان با اجرای روش بحث گروهی به آنها دست یافت عبارتند از :
- * ایجاد علاقه و آگاهی مشترک در زمینه مورد بحث
- * ایجاد تفکر انتقادی و پرورش آن
- * ایجاد توانایی اظهار نظر در جمع
- * تقویت توانایی انتقادپذیری
- * تقویت قدرت بیان و استدلال
- * تقویت قدرت تجزیه و تحلیل و تصمیم‌گیری
- * ایجاد رابطه مطلوب اجتماعی
محاسن و معایب اجرای روش بحث‌گروهی
محاسن
- سهیم شدن در عقاید و تجربیات دیگر دانش‌آموزان
- تقویت حس همکاری و احساس دوستی
- ارزیابی افراد از خود
- تقویت اعتماد به‌نفس
معایب
- این روش برای گروه‌های پرجمعیت قابل اجرا نیست.
- برای دوره‌های ابتدایی خیلی مناسب نیست.
- اجزای این روش بسیار مهم است و به مهارت بالایی احتیاج دارد.
روش و الگو تدریس سخنرانی
این روش سابقه طولانی در آموزش دارد. با ارائه مفاهیم به طور شفاهی از طرف معلم و یادگیری آنها از طریق گوش کردن ویادداشت برداری کردن از طرف دانش‌آموز انجام می‌شود. مراحل اجرای این روش عبارتند از:
مرحله اول: آمادگی معلم برای سخنرانی
- آمادگی از نظر تجهیزات
- آمادگی عاطفی
- آمادگی از نظر زمان
مرحله دوم: مقدمه سخنرانی
- o ایجاد رابطه بین معلم و شاگرد
- o جلب توجه شاگردان
- o شناخت علایق و خواسته‌های شاگردان
- o بیان هدف و نکات مهم سخنرانی
- o دسته‌بندی اطلاعات و حفظ کردن آنها
- o پیش‌آزمون و فعال کردن آگاهی و اطلاعات شاگردان
مرحله سوم: متن و محتوای سخنرانی
- * جامع بودن محتوای سخنرانی: متن سخنرانی باید تمام اهداف آموزشی را در برداشته‌باشد.
- * سازمان‌دهی منطقی محتوا: وقتی مواد آموزشی خوب سازمان‌دهی شود، یادگیری آسان‌تر می‌شود.
- * استقرار توجه شاگردان در طول ارائه محتوا.
مرحله چهارم: نتیجه‌گیری از بحث
بعد از اتمام سخنرانی معلم می‌تواند :
- * از شاگردان بخواهد که بعضی از نکات مهم درس را به‌خاطر بیاورند.
- * به سوالات شاگردان پاسخ دهد.
- * نکات مهم و اساسی درس را گوشزد و مرور کند.
در پایان جلسه سخنرانی معلم باید با شاگردان وارد مسائل غیر رسمی شود تا خشکی و یکنواختی درس را کاهش دهد تا باعث شود دانش‌آموز در جلسات بعد با رغبت بیشتری شرکت کنند.
محاسن و معایب روش سخنرانی:
محاسن
- روش سخنرانی برای رده‌های پرجمعیت.
- روش بسیار ارزانی است.
- این روش تا حد زیادی می‌تواند با برنامه معلم تطبیق یابد.
معایب
- در این روش چون معلم متکلم‌وحده است شاگردان چندان فعال نیستند.
- بیشتر از حس شنوایی استفاده می‌شود.
- قدرت‌تکلم شاگردان چندان تقویت نمی‌شود.
- تفاوت‌های فردی در آن منظور می‌گردد و محدودیت روش سخنرانی بیشتر متعلق به عدم کاربرد صحیح آن است.
- این روش مستلزم وجود برخی از خصوصیات شخصی مانند:صدا، روش سخنگویی، آرامش، نظم و ... است.
روش و الگو تدریس آموزش انفرادی
در این نوع آموزش، شاگردان بر اساس توانایی‌های خود پیش می‌روند و روحیه استقلال طلبی شاگردان تقویت می‌شود . اولین واساسی‌ترین گام در راه تحقق چنین هدفی پذیرفتن مفهوم شاگرد محوری و آموزش است.
اهداف آموزش انفرادی
- o رعایت تفاوت‌های فردی.
- o رشد استقلال در عمل و یادگیری
- o عادت به مطالعه
- o ایجاد مهارت در مطالعه
- o مطالعه خود هدایت شده و مستقل
روش و الگو تدریس آموزش برنامه ای
یک نظام آموزش انفرادی است که کوشش می‌کند یادگیری را با نیازهای شاگردان هماهنگ سازد. در این روش، آموزش بر اساس دانش قبلی شاگرد تنظیم شده‌است.
آموزش برنامه‌ای به دو صورت خطی و شاخه‌ای عرضه می‌شود:
آموزش خطی : در آموزش برنامه خطی برای درک مطلب شاگرد باید تمام گام‌های قبلی را با دقت مورد مطالعه قرار دهد.
آموزش شاخه‌ای : در برنامه آموزش شاخه‌ای دانش‌آموز براساس توانایی خود این آموزش را دنبال می‌کند یعنی اگر بعد از هر گام به سوال پاسخ صحیح بدهد به صورت خطی پیش می‌رود و در صورت دادن پاسخ غلط به گام‌های جبرانی سوق داده می‌شود.
منبع: کتاب راهبردهای عملی در انتخاب یادگیری نویسنده:جلیل پاکدامن و سحر سامی