منحنی فراموشی و عوامل موثر بر آن یکی از مهم ترین دغدغه دانش آموزان و والدین آن ها و حتی معلم های دلسوز هست. اگر شما جزو یکی از این سه دسته هستید، بدون شک به منحنی فراموشی فکر میکنید و اگر هم نه، تنها و تنها به این دلیل هست که با اسم دیگه‌ای آن را می شناسید. بیایید یکم در باره این منحنی باهم صحبت کنیم.
خیلی پیش آمده که پدر مادر ها به ما مراجعه می‌کنن و صحبتشان این هست که:
- فرزند ما درس می‌خونه حتی یادمی‌گیره ولی زود فراموش می‌کنه
- یا اینکه معتقد هستند که خوب درس می‌خونه و قبل از امتحان همه‌چیز رو به یاد داره ولی سر جلسه امتحان مطالب رو فراموش می‌کنه و نمی‌تونه بنویسه
البته این مسئله رو بعضی از دانش آموزها و دانشجویان هم با ما مطرح کردند.
برای آشنایی بیشتر با منحنی فراموشی و عوامل موثر بر آن میتونید در ابتدا این فیلم رو ببینید :
جالبه بدونید ما در علم یادگیری یک منحنی خیلی مهم داریم به نام
منحنی فراموشی
این منحنی رو در این قسمت میتونید ببینید:
این نمودار به ما می‌گوید که هر چقدر زمان بیشتری بگذارید مقدار یادگیری کمتر و کمتر می شود
اما نکته مهم این‌جا است که این نمودار برای همه افراد مثل هم نیست. خب بریم ببینیم که این نمودار چطور می تواند بهتر یا بدتر شود(یعنی دانش‌آموز می‌تونه شرایط بهتر یا بدتری داشته باشه)
بعضی از دانش‌آموزان هستند که منحنی فراموشی آنها ضعیف است یعنی با گذشت زمان خیلی زود اطلاعات را فراموش می‌کنند و بر‌عکس آنها دانش‌آموزانی هستند که منحنی فراموشی آنها ایده‌آل هست یعنی باید زمان خیلی زیادی بگذره تا مقدار کمی از یادگیری آنها فراموش بشه و خیلی ایده‌آل هستند.
اینکه چگونه می‌توانیم منحنی فراموشی خودمان را به شکل ایده‌آل در بیاوریم چند شرط و چند عامل مهم دارد که در این ویدئو 3 عامل مهم و شاید مهمترین آنها را معرفی می‌کنیم.
ابتدا باید در نظر داشته باشیم که در فر‌آیند یادگیری چند حافظه درگیر هستند که مهمترین آنها حافظه کوتاه مدت و بلند مدت است.
برای ما در بحث منحنی فراموشی این دو کلمه خیلی مهم هستند :
- 1. تحکیم حافظه : مسیری است که اطلاعات را از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت می‌برد.
- 2. باز یادآوری : مسیری که اطلاعات را از حافظه بلند‌مدت به حافظه کوتاه‌مدت برمی‌گرداند.
یعنی اگر می‌خواهیم منحنی فراموشی ما به ایده‌آل نزدیک شود، باید کاری کنیم که این دو مسیر یعنی تحکیم حافظه و بازیادآوری تقویت شود.
حال برگردیم و سه عامل مهم که باعث تقویت این مسیرها می‌شوند و منحنی فراموشی ما را به شکل ایده‌آل نزدیک می‌کنند را معرفی کنیم:
اثر فاصله‌گذاری
اثر فاصله‌گذاری یعنی:
کل محتوایی که قرار است یادگرفته شود نباید در یک جلسه و پشت هم یادگرفته شود، باید کل محتوا را در چند جلسه تقسیم بندی کرد.
فرض کنید شما برای امتحان دادن یک کتاب به 3 ساعت زمان نیاز دارید. خواندن کتاب در سه جلسه 1 ساعته نتیجه بهتری از خواندن کتاب در یک جلسه 3 ساعته خواهدداشت.
در زمان دبیرستان مباحث را در زمان طولانی‌تری و معمولا در طول 7 تا 9 ماه یاد می‌گیریم. در طول هفته‌ها و ماه‌ها در کلاس شرکت می‌کردیم و این باعث می‌شود هرچیزی که در هفته جدید یاد می‌گیریم برآنچه که از قبل آموخته‌ایم سوار می‌شود. ودر این میان مهمترین موضوع، فاصله بین هر کلاس است. اثر فاصله گذاری یا همان فاصله بین هر کلاس برای یادگیری به یادگیرنده اجازه تأمل،تمرین و ایجاد درک عمیق‌تر از مطلب را می‌دهد به‌عبارت‌دیگر:
زمان‌هایی که تکلیفمان را مینوشتیم، برای خواندن و پرسش‌های معلم آماده می‌شدیم و در نهایت برای امتحانات سر کلاس و در انتها امتحان‌نهایی مطالعه می‌کردیم. خودبه‌خود فاصله‌زمانی مناسب بین یادگیری شکل می‌گرفت و به این ترتیب اجازه تأمل ،تمرین و ایجاد درک مناسب از مطالب به ما داده می‌شود.
۵ نکته درباره اثر فاصله‌گذاری
۱- یادگیری فاصله‌دار با گذشت زمان به بهبود باز یادآوری کمک می‌کند.
۲- فاصله گذاشتن حتی برای تک‌جلسه هم اثرگذار است. بنابراین هرچه به بازیادآوری آموخته‌ها در زمان‌های طولانی بیشتر نیاز داشته‌باشیم باید فواصل یادگیری نیز طولانی‌تر باشد.
۳- در طراحی الکترونیکی، خیلی به فاصله‌گذاری و اثر آن توجه نمی‌کنند،زیرا طراحی برای اثر فاصله‌گذاری خیلی سخت است به خصوص برای محیط‌های یادگیری تعاملی
۴- اثر فاصله‌گذاری باعث می‌شود بتوانیم ارتباط محکم‌تری بین یادگیری‌های جدید و قدیم به‌وجود آوریم و این موضوع مهم باعث می‌شود بازیادآوری بهتر و راحت‌تری از آنچه که قبلا کسب کرده‌ایم در آینده داشته باشیم.
۵- اثر فاصله گذاری برای این طراحی می‌شود که منحنی فراموشی را تحت تأثیر قرار دهد.
اثر توده یا چپاندن
اثر توده یا چپاندن دشمن اثرفاصله گذاری است، درست مانند دانش‌آموزی که شب قبل از امتحان چند فصل و گاهی 100 تا 200 صفحه از کتاب را یکجا می‌خواند و همه مطالب را به یکباره و با فشار وارد حافظه خود می‌کند. البته خیلی از این مطالب اصلاً وارد حافظه بلند مدت نمی‌شود و به همین علت خیلی خیلی سریع فراموش می‌شوند.
اثر آزمون
اثر آزمون کامل کننده و هم مسیر اثر فاصله‌گذاری است اگر بخواهیم به زبان ساده اثر آزمون را توضیح دهیم، اثر آزمون به ما می‌گوید اولاًسعی کنید بعد از هر مطالعه خلاصه مطالب را در حد چند خط و به زبان ساده بنویسید و بعد سعی کنید با طرح چند سوال یک چهار‌چوب مشخصی برای خودتان از آن درس درست کنید.
البته اگر آزمونی که برای خود طرح میکنید یک نوع آزمون باز یادآوری و مروری باشد خیلی نتیجه بهتری می‌گیریم.