اختلال خواندن و راه های درمانی آن چیست ؟

اختلال خواندن یکی از مهم ترین اختلالاتی است که ممکن است با آن درگیر شویم؛ چرا که در جهان امروز عمل خواندن یکی از با اهمیت ترین مهارت هایی ست که به دلیل همه گیری و بدیهی بودن آن توجه ما از آن دور شده. اما اختلال خواندن چیست؟ چگونه میتوان علائم آن را شناخت؟ آیا راه درمانی برای آن وجود دارد؟ اینان سوالاتیست که در این مقاله به آن ها پاسخ داده میشود. اما قبل از شروع این مقاله شما باید نگاهی جامع به انواع اختلال های یادگیری داشته باشید. تیم دانش و حافظه در یک مقاله نسبتا کوتاه اما کامل به این موضوع پرداخته است. تنها کافیست با کلیک کردن بر روی عبارت انواع اختلال های یادگیری ،به این مقاله دسترسی پیدا کنید.

از آن‌جایی که اختلال خواندن یکی از مهم‌ترین اختلال‌های یادگیری محسوب می‌شود و به عنوان یک معلم یا پدر و مادری که یک فرزند با اختلال یادگیری خواندن دارند بهتر است این اختلال و ویژگی‌های آن را به خوبی بشناسیم . مواردی که در این مقاله به آن ها خواهیم پرداخت :

• ۱- علائم اصلی اختلال خواندن.
• ۲- ویژگی‌های عمومی دانش‌آموزان دارای اختلال خواندن.
• ۳- روش‌ها و گام‌های درمانی اختلال خواندن.
• ۴- توصیه‌هایی برای والدینی که فرزند دارای اختلال یادگیری خواندن دارند.

اگر شما به عنوان والدینی که احساس میکنید فرزندتان دچار این اختلال است و یا این اختلال در فرزند شما تشخیص داده شده، به خواندن این مقاله ترغیب شده‌اید. به همین دلیل قبل از این که به مطالب اصلی مقاله بپردازیم،ابتدا دعوت می‌کنیم به این ویدئو جالب نگاه کنید و به فرزند خود نیز آن را نشان بدهید. این ویدئو یک خبر خوب و خوشحال کننده برای دانش آموزانی که اختلال یادگیری دارند، دارد:

در بسیاری از کتاب‌هایی که در زمینه اختلال یادگیری وجود دارد، مطالب به صورت کلی بیان شده‌است و بیشتر به درد والدین و معلم‌ می‌خورد، چرا؟ چون عموم این مطالب به دو مورد زیر اختصاص دارد :

• شناخت ویژگی‌های یک دانش‌آموز دارای اختلال خواندن.
• طریقه رفتار با یک دانش‌آموز دارای اختلال خواندن.

اما این کتاب‌ها خیلی به درد خود دانش‌آموز نمی‌خورد، چون دانش‌آموز نیاز دارد یک کتاب با تمرین‌های عملی و علمی و استاندارد داشته‌باشد تا با انجام تمرین‌های این کتاب مشکل اختلال خواندنش رفع شود. کتابی که در اینجا معرفی می کنیم این ویژگی مثبت را دارد و به خود دانش‌آموز کمک زیادی می‌کند.

اختلال خواندن چیست ؟

اختلال خواندن که به عنوان نارساخوانی شناخته می‌شود را چنین میتوان تعریف کرد:

نوعی اختلال یادگیری است که به طور معمول نتیجه نقص در بخش واجی زبان است و به‌وسیله مشکلاتی در یادگیری خواندن، نوشتن، تلفظ کردن و رمزگشایی کلمه‌ها مشخص می‌گردد.

مهارت‌های خواندن یک شخص با نارساخوانی به‌طور قابل‌توجهی پایین‌تر از چیزی است که از هوش و تجربیات آموزشی‌اش انتظار می‌رود. پیامد ثانویه‌اش ممکن است شامل مشکلاتی در درک خواندن و کاهش تجربه خواندن شود. همچنین می‌تواند مانع رشد واژگان و زمینه دانش گردد. نتیجه عمده این است که مغز کودکان با نارساخوانی از مغز افراد بدون اختلال یادگیری متفاوت عمل می‌کند، اگرچه افراد با نارساخوانی مشکلاتی در وظایف زبان ‌محور (خواندن، هجی، نوشتن و آگاهی زبانی) دارند، بسیاری از آن‌ها توانایی بسیار رشد یافته‌ای در بینایی، فضایی، حرکتی و حل مشکلات غیرکلامی نیز دارند. این نوع متداول‌‌ترین اختلال یادگیری برای حداقل 80 درصد از کودکان سنین دبستان است که باعث مشکلاتی در مهارت‌های اساسی تشخیص کلمه یا درک مطالب خوانده هستند.

علت اختلال خواندن

علت بوجود آمدن اختلال خواندن چیست؟ چرا من یا فرزند من دچار این اختلال شده ایم ؟ در تحقیقات متعددی که برای یافتن علل مشکلات خواندن انجام‌گرفته، هنوز یک نتیجة قطعی در این مورد به دست نیامده است؛ اما می‌توان گفت مهم‌ترین علل اختلال خواندن عبارت است از موارد زیر:

• ۱. آموزش‌های نامطلوب خواندن
• ۲. مشکلات ادراک شنیداری
• ۳. مشکلات ادراک دیداری
• ۴. مشکلات مراحل زبان

برخی از کودکان مشکلات عدم توانایی در تمیز شنیداری صداها را دارند که این مشکل ممکن است، درنتیجه عفونت گوش که فرد قبلاً به آن مبتلا شده، ایجاد شود.

توجه داشته باشید که برخی دیگر از کودکان ممکن است به صورت مادرزادی دچار ناتوانی باشند. گروه دیگر از کودکان دارای مشکلات تمیز بینایی هستند که ممکن است حروف و کلمات را به‌صورت واژگون بنویسند. مشکل آن‌ها در ارتباط حروف با یکدیگر است که مربوط به ذخیره ذهنی حافظ بلندمدت آن‌هاست. همچنین مشکلاتی که بچه‌های دارای اختلال در خواندن دارند ناشی از ضعف قدرت و عملکرد در مغز آن‌هاست. در این کودکان چشم‌ها و گوش‌ها به‌صورت عادی عمل می‌کنند؛ اما قدرت تمرکز برای سرعت تجسم در حافظه یا تلفظ قبل از اینکه آن‌ها به درجه بالاتری از عملکرد هوش برسند، پایین است.

علائم اختلال خواندن

کودکان دارای مشکلات خواندن ویژگی‌هایی را به‌صورت مجزا یا باهم نشان می‌دهند، این ویژگی‌ها شامل:

• تلفظ غلط
• حذف، افزایش یا جانشین‌سازی کلمات
• نارسایی های حافظه
• معکوس سازی حروف یا کلمات
• عدم تلفظ صحیح و کامل حروف هر کلمه و درهم آمیختن آن‌ها باهم

اغلب این مشکلات در اثر خواندن شفاهی به وجود می‌آید؛

بنابر برخی تحقیقات تعداد پسرانی که دارای اختلال خواندن هستند، چهار برابر دختران است. ویژگی عمومی این دانش‌آموزان عبارت است از:

• در رده‌های درس غالباً مشکلات رفتاری دارند.
• تمایل به خواندن ندارند.
• دامنه توجه شان کوتاه است.
• در تمرکز مشکل ‌دارند.
• معمولاً در مدرسه افت تحصیلی دارند.
• اغلب آن‌ها مسائل هیجانی دارند.
• در خواندن شفاهی و کلامی تردید می‌کنند و گاهی دچار لکنت می‌شوند.
• حافظه دیداری و شنیداری‌شان ضعیف است.
• در مدرسه سازگاری شخصی مناسبی ندارند.
• رشد اجتماعی کافی ندارند.
• معمولاً دارای ضعف بینایی و شنوایی هستند.
• کلمه به کلمه می‌خوانند.
• احساس ناامیدی، بی‌لیاقتی و کم‌جرئتی می‌کنند.
• به‌جای اینکه چشم‌هایشان را هنگام خواندن حرکت دهند، سرشان را تکان می‌دهند.
• به‌زحمت و با صدای کشیده و لحن یکنواخت می‌خوانند.
• به نقطه‌گذاری توجه ندارند و از توجه به معنی لغت غافل‌اند.
• وقتی مطلبی را آهسته می‌خوانند، لب‌هایشان را تکان می‌دهند یا در ذهنشان لغات را می‌خوانند.
• واژه را غیر مرتبط با محتوا و غیر مرتبط با عناصر آوایی حدس می‌زنند.
• کلماتی را که تازه خوانده‌اند جابجا تکرار می‌کنند.
• حافظه دیداری و شنیداری‌شان ضعیف است.
• فاقد تمیز و تشخیص کافی شنیداری هستند.
• محیط خانوادگی‌شان برای موفقیت در مدرسه به آن‌ها فشار می‌آورد و یا اینکه نگرش منفی افراطی به عملکرد مدرسه دارند.
• ناتوانی در یادگیری و یادآوری کلماتی که دیده‌اند.
• آیینه نویسی دارند؛ یعنی بعضی حروف کلمات را برعکس از آخر به اول می‌نویسند؛ مثلاً کلمه (سارا) را (راسا) می‌نویسند.

درمان اختلال خواندن در دبستان

اولیا و معلمان دلسوز بعد از بروز نشانه های اختلال خواندن چه کاری میتوانند انجام دهند؟ می‌توان راهکارهایی عملی جهت آماده‌سازی کودک برای خواندن ارائه داد. این راهکارها شرایطی را فراهم می‌آورند تا کودکان آمادگی بیشتری برای خواندن عبارت‌ها به‌خصوص در دوران دبستان کسب کنند.

۱. کلمه‌ها و سپس جمله‌هایی به او گفته شود تا بلافاصله و عیناً تکرار کند (تقویت حافظه شنيداری).

۲. صداهای مختلفی از قبیل صدای حیوانات، باد و غیره را ضبط نمایید و از وی بخواهید تا مثل آن‌ها تقلید کند.

۳. جمله‌های ناقصی را بگویید تا او ادامه آن‌ها را به‌طور مناسب کامل کند.

۴. تعدادی کلمه‌ به او بگویید تا صدای موردنظر را اگر در همان کلمه‌ها شنید دست بلند کند.

۵. تعدادی دستورالعمل را به او بگویید تا آن‌ها را اجرا کند؛ مثل: در را بازکن؛ بخواب و...

۶. چند کلمه را بگویید و از او بخواهید تا آن کلمات را برعکس کند.

۷. تمرینات کتبی به او بدهید تا آن‌ها را انجام دهد (در مورد مفاهیم ریاضی، چپ، راست، بالا، پایین و غیره).

۸. تعدادی تصویر در اختیار وی قرار دهید، سپس بخواهید تا شکل یا شکل‌های موردنظر شمارا از بین آن‌ها پیدا کند.

۹. تعدادی تصاویر ناقص را در اختیار وی قرار دهید و بخواهید تا آن‌ها را از روی نمونه کامل شده، کامل کند.

۱۰. تعدادی شکل که رویدادی را نشان می‌دهد به‌طور نامنظم در اختیارش قرار دهید و بخواهید آن‌ها را بر اساس نظم منطقی، شماره‌گذاری کند (اگر به‌صورت پازل باشد مرتب کند).

۱۱. تعدادی ماز را در اختیار او قرار دهید تا راه مناسب را نشان دهد (هر تمرین برای یک روز).

۱۲. از بین حروف یا کلمه‌های داده‌شده، مثلاً حروف یا کلمه‌های سمت راست را پیدا کند.

توصیه‌هایی به والدین درباره اختلال خواندن

در این قسمت توصیه‌هایی برای والدینی که فرزندشان دچار اختلال خواندن هست، آورده شده است. به‌طور حتم عمل به این توصیه‌ها کمک شایانی به برطرف کردن این اختلال خواهد کرد.

۱.شرایط دسترسی به کتاب (در خانه یا کتابخانه عمومی) فراهم شود.

۲.هرروز زمانی را جهت کتاب خواندن به‌عنوان یک کار تفریحی قرار دهید.

۳. به آن‌ها فرصت دهید تا هم به‌تنهایی بخوانند و هم همراه با یک بزرگ‌سال.

۴.بازی‌هایی در زمینه ساختن کلمه، قافیه، نام‌گذاری و غیره انجام شود.

۵.خواندن کودک را روی نوار ضبط کنید و سعی کنید عکس­ العمل مناسب به آن نشان بدهید.

۶.در زمان کتاب خواندن، استراحت‌های کوتاه قرار دهید تا از سرخوردگی کودک جلوگیری شود.

۷.از تحسین زیاد استفاده کنید.

۸.انتقاد را محدود کنید.

۹.معانی متعدد کلمات را با او کارکنید.

۱۰.بر شکل صدا، مترادف‌ها و هم‌صداها، تمرکز کنید و آن‌ها را عینی سازی کنید.

۱۱.قواعد زبان را آموزش دهید؛ به‌عنوان‌مثال قوانین هجی کردن، قوانین متضاد و غیره.

۱۲.به کودکتان متن‌های متناسب با سن خودش را بدهید تا بخواند و بر این امر نظارت کنید.

۱۳.او را به خواندن همان کلمات در متن‌های متفاوت، ترغیب کنید تا سرعت و دانش او نسبت به کلمات افزایش یابد.

۱۴.زمانی را برای تمرین روان‌خوانی قرار دهید تا همان کلمات قبلی را تکرار کند.

۱۵.بررسی کنید که آیا معلم کودک شما، آموزش مناسب جهت خواندن را گذرانده است یا نیاز است تا معلم دیگری به کودک شما آموزش خواندن در رابطه با نارساخوانی بدهد.

۱۶.در خواندن متن با کودک خود این موارد را انجام دهید: بازخوانی بلند با او، مدل‌سازی، عبارت بندی و هنگ (زیروبمی صدا).

۱۷.به او اجازه دهید، هرچه دوست دارد بخواند.

۱۸.صبور و مثبت ‌نگر باشید.آشنایی با مراحل رشد کودک، باعث می‌‌شود تا تأخیرهای رشدی به‌موقع شناسایی شود.

۱۹.آشنایی با مراحل رشد کودک، باعث می­شود تا تأخیرهای رشدی به‌موقع شناسایی شود.

۲۰.به یاد داشته باشید که همیشه پاسخ سریع و روشن در روند بهبود کودک دریافت نمی‌کنید. بهبود مشکلات کودک به زمان و تمرین نیاز دارد.

۲۱.کتاب‌ها را روی نوار ضبط کرده و کودک در ماشین آن‌ها را گوش کند، این مسئله‌ یک تجربه مثبت برای او ایجاد می‌کند.

۲۲.درحالی‌که یک عبارت کوتاه به کودک می‌دهید تا بخواند، زمان صرف‌ شده را یادداشت کنید تا در دفعات بعدی، سعی کند متن را روان‌تر و در مدت‌زمان کوتاه‌تری بخواند. این کار برای کودکان لذت‌بخش است؛زیرا می‌بینند که چگونه مدت‌زمان خواندن متن کوتاه‌تر می‌شود.

۲۳.ساختن واژگان را این‌گونه تمرین کنید. از او بخواهید که هرروز یک کلمه جدید یاد بگیرد و به شما بگوید و درباره معنی کلمه باهم صحبت کنید، برای به دست آوردن معنای کلمه، با کودک به فرهنگ لغت نگاه کنید و با کلمه موردنظر جمله بسازید.

۲۴.یک بازی در مورد ساختن کلمه این است که هر یک از شما (والدین و کودک) کلمه جدید را حداقل دو بار در روز در یک جمله به کار ببرید. سپس دوباره در آن هفته یک کلمه جدید به دیوار بزنید و با اضافه کردن آن در لیست کلماتی که کودک خواندن آن را یاد گرفته است، باعث می شود که کودک با دیدن لیست، تشویق و تقویت شود.

۲۵.در کودکان خردسال‌ با بخش کردن صداهای کلمه و ترکیب آن‌ها، توجه کودک را به تجانس آوایی در آهنگ، شعر، همراه دست زدن جلب کنید.