موسسه عصر دانش و حافظه - تخصص در آموزش، یاددهی، یادگیری

0
سبد خرید شما خالی است

مهارت تفکر نقاد چه کمی به ما میکند؟

مهارت تفکر نقاد یکی از مهارت های دهگانه ایست که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است. مهارت تفکر نقاد یعنی قبول نکردن هرچیزی که از هر منبعی به گوش و چشم ما میرسد. این مهارت یکی از حیاتی ترین مهارت های دهگانه است و به نوعی مقدمه خلاقیت نیز محسوب میشود. از آن‌جایی‌که مهارت از آنجایی که مهارت‌های زندگی طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی به 10 مهارت اصلی تقسیم می‌شود معرفی کامل و ساده این مهارت‌های زندگی باعث می‌شود به راحتی آن‌ها را بشناسیم و درک کنیم ما در موسسه عصر دانش و حافظه سعی کرده‌ایم در این مقاله مهارت تفکر نقاد را به صورت جامع ، کامل و کاربردی تعریف کرده و توضیح دهیم:

شاید مهم‌ترین و بنیادی‌ترین جایگاهی که برای آموزش مهارت­‌های زندگی وجود دارد، مدارس، دانشگاه‌­ها و به‌طورکلی محیط­­‌های آموزشی باشد. ما نیز برای پیشگیری از مشکلات بنیادی در جامعه که می­تواند ناشی از عدم تسلط افراد به مهارت­‌های زندگی باشد، معتقدیم تحصیلات باید آموزش دروس و تحصیل علم در قالب همین مهارت‌­ها به افراد آموزش داده شوند و افراد حتی برای مطالعه نیز باید از همین مهارت‌­ها استفاده کنند. 

مهارت تفکر نقاد

در ادامه،مهارت تفکر نقاد را مطرح کرده و ویژگی­‌ها، مؤلفه­‌ها، عوامل و روش­‌های کسب این مهارت به‌ تفصیل آورده­ می­‌شود.

مهارت-تفکر-نقاد

نقد در لغت به معنی جدا کردن درستی­ها و نادرستی­ها و شناختن محاسن و معایب میباشد. در اصلاح نقد به مفهوم داوری و قضاوت دوجانبه در مورد یک گزاره می­باشد. انتقاد گرچه معادل این واژه نیست امّا همواره به همراه این واژه بوده و به همان معناست. هرچند در بین عموم مردم، کلمۀ انتقاد بیشتر بار معنایی منفی دارد.

مهارت تفکر نقاد یک فرآیند شناختی فعّال، هدفمند و سازمان‌یافته است که با استفاده از آن فرد به بررسی اطلاعات می­پردازد. فرد دارای تفکر نقّاد، صرفاً به دلیل چاپ یک موضوع در کتاب و یا بیان آن توسط فرد دیگری، آن موضوع را درست نمی­داند و به دنبال شواهد و مدارکی برای رد یا قبول آن موضوع می­گردد.

شاید جالب باشد که بدانیم شک گرایی، پایۀ تفکر نقّاد است. فردی که دارای تفکر نقّاد است، با خواندن یا شنیدن یک موضوع، ابتدا شک می‌کند که آیا این موضوع با اصول علمی و عقلی سازگار و هماهنگ است یا خیر؟ لذا به بررسی این مسئله می­پردازد که این موضوع در کجا و به چه صورتی مطرح‌شده است.

 

باورهای نادرست در تفکر نقاد

باور های نادرست در تفکر نقاد

تمرین و تلاش برای کسب مهارت تفکر نقّاد، تنها زمانی به نتیجه خواهد رسید که فرد از باورهای مثبت و انگیزه کافی برای یادگیری آن برخوردار باشد. گاهی نگرش­هایی وجود دارد که مانع از تفکر نقّاد خواهد شد. این نگرش­ها همان باورهای نادرست میباشند؛ مانند اینکه، فرد دوست ندارد در مورد تصمیماتش خیلی فکر کند و یا ترجیح میدهد اشتباهاتش را مرور نکند. بدون شک این نگرش ­ها موانع بزرگی درراه کسب مهارت تفکر نقّاد هستند.

افرادی که دارای تفکر نقّاد هستند دارای ویژگی‌های زیر می ­باشند:

  • 1- داشتن تفکر فعال
  • 2- دسترسی به اطلاعات درست
  • 3- استقبال از نقد خود
  • 4- گشودگی ذهن نسبت به عقاید نو
  • 5- دیدن هر موقعیتی از دیدگاه‌های مختلف
  • 6- کنار گذاشتن تعصب
  • 7- مدارا کردن با مخالف

مهارت-تفکر-نقاد

 

فرایند های شکل‌دهنده تفکر نقاد

فرایند های شکل دهنده تفکر نقاد

چنانچه بخواهیم مهارت تفکر نقّاد را کسب کنیم، می­بایست اصول را رعایت نمائیم. این اصول درواقع فرآیندهایی هستند که یک تفکر نقّاد را در شخص، شکل می­دهد. این اصول شش‌گانه عبارت است از:

1- بررسی اعتبار یک موضوع با استفاده از سؤال

بررسی اهتبار یک موضوع در تفکر نقاد

توانایی پرسیدن سؤالات مناسب، یکی از قدرتمندترین ابزارهای تفکراست. پرسشگری در مورد یک موضوع باعث می­شود موضوع از ابعاد مختلف موردبررسی قرارگیری. در تفکر نقّاد، از اهمیت بالایی برخوردار است. امّا دقت کنید که پرسشگری باهدف عیب­جویی و به رخ کشیدن اطلاعات، در راستای تفکر نقّاد نیست.

2- دقت در استخراج نتایج از موقعیت‌ها

دقت در استراج نتایج

گاهی اوقات افراد با ساده­اندیشی و برقراری ارتباط­های ساده دریک موقعیت، نتایج اشتباهی را دریافت می‌کنند. دقت داشته باشید که پدیده­های اجتماعی و روان­شناختی براثر تعامل موضوعات یک‌جانبه نیست بلکه براثر تعامل عوامل متعدد ایجاد می­گردد که نقش و سهم هرکدام از این عوامل باید در نظر گرفته شود.

3- پافشاری بر وجود مدارک

پافشاری بر وجود مدارک در تفکر نقاد

گاهی اوقات افراد، مطالب غیرعلمی خود را با عبارات «تحقیقات نشان می­دهد» و یا «روان­شناسان می­گویند» و...معتبر می­سازند. برای شکل­گیری یک تفکر نقّاد، در هر موردی از مطالب، دربارۀ منبع و مأخذ موضوع از فرد سؤال نموده و با مراجعه به منبع موردنظر، در خصوص درستی یا نادرستی موضوع، اطلاعات کسب نمایید.

4- بررسی دقیق منابع و مدارک و ارزیابی اعتبار آن ها

بررسی اعتبار مدارک

بررسی دقیق منابع اصلی و افکار و عقاید، به ما کمک می­کند تا به‌جای پذیرش یا رد نظرات سادۀ دیگران، آن‌ها را بررسی کرده و سپس در موردپذیرش یا رد آن‌ها تصمیم بگیریم. دقت کنید که به­طورمعمول، افکار و عقاید از چهار منبع سرچشمه می­گیرند: الف) مراجع قدرت (کتاب­ها-والدین و...) ب) کتاب­ها و نشریات و وسایل ارتباطی جمعی ج) تجربۀ شخصی د) فرهنگ، آداب، رسوم و سنن جامعه.

5- بررسی مفروضات یا مقدمات استدلال

بررسی مفروضات

وقتی فردی در مورد موضوعی استدلال می­کند، این دلایل بر اساس مفروضاتی شکل‌گرفته است. بررسی دقیق فرضیه­ها برای نبین و اثبات دلایل، بسیار مهم است و به درک عمیق­تر نتیجه­گیری و استدلال کمک می­کند.

6- داشتن شکاکیت سالم

شکاکیت سالم

در مسائل و مشکلاتی که با آن‌ها روبرو می­شویم فرد باید بین زودباوری و پذیرش یک موضوع و یا رد و عدم پذیرش آن تعادل برقرار نماید.

با توجه به آنچه گفته شد می­‌توان نتیجه گرفت:

مهارت-تفکر-نقاد

دیدگاه شما چیست؟